Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ =ΙΛΛΥΡΙΟΙ-ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ=ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ

Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ =ΙΛΛΥΡΙΟΙ-ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ=ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ 
----------------------------------------------------------------------------
«Οι ιστορικοί ήρωες της Αλβανίας είναι ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ο ΠΥΡΡΟΣ και ο ΣΚΕΝΤΕΡΜΠΕΗ.» (Henry Fanshawe Tozer, Researches in the Highlands of Turkey, Including Visits to Mounts Ida, Athos, Olympus, and Pelion, to the Mirdite Albanians, and Other Remote Tribes, (London: John Murray) 1869)   

Η Ήπειρος ήταν μία αρχαία περιοχή της Ελλάδας, ευρισκόμενη εκεί που τώρα είναι η Αλβανία και η βορειο-δυτική Ελλάδα, με την Ιλλυρία στα βόρεια, τα βουνά της Πίνδου στα ανατολικά, και τον κόλπο της Αμβρακίας στα νότια (κοντά στην Πρέβεζα). Η περιοχή ήταν βαρβαρική στα νεότερα ελληνικά χρόνια και διάσιμη κυρίως για το μαντείο της Δοδόνης (στη νότια Ήπειρο) με την ιερή του βελανιδιά και τη λατρεία του Δία. Στο μαντείο αυτό προσέφευγαν πολύ στα αρχαία χρόνια. Η περιοχή ελληνοποιήθηκε μέσω των επαφών με την Κέρκυρα και την Αμβρακία, αλλά δεν απέκτησε σημασία μέχρι που ο Αλέξανδρος, βασιλιάς της Μολοσσίας (στην Ήπειρο) και κουνιάδος του Φιλίππου του 2ου της Μακεδονίας ένωσε τους Ηπειρώτες.» (Academic American encyclopedia, Volume 7, Charles W. Fornara, Grolier, 1997)

«Οι κάτοικοι δεν ήταν Έλληνες και οι κύριες φυλές ήταν οι Θεσπρωτοί, οι Χάονες και οι Μολοσσοί. Η Ήπειρος δεν έπαιξε κάποιον σημαντικό ρόλο στην ιστορία εκτός από την περίοδο του βασιλιά Πύρρου, ένας ιδιοτελής ο οποίος απλώς χρησιμοποίησε το βασίλειο που κληρονόμησε ως ένα αρχικό σημείο για τις μεγαλεπήβολες πρωτοβουλίες του. Η γνώση για τη χώρα έφτασε στους Έλληνες από…Κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα Π.Χ. οι Ηπειρώτες ασχολήθηκαν με τα ελληνικά πολιτικά πράγματα και άρχισαν να εξελληνίζονται. Αυτό αποτέλεσε την αιτία να κατευθύνουν τη γενεαλογία των βασιλικών τους οικογενειών πίσω στον χρόνο, στην ελληνική μυθική περίοδο.» (Martin Persson Nilsson, Cults, myths, oracles, and politics in ancient Greece: with two appendices : the Ionian phylae, the phratries, P. Åström, 1986, p. 105)

«Η διείσδυση των Ιλλυριών στη βόρεια Ελλάδα τον 12ο αιώνα π.Χ. οδήγησε στην παρακμή του ακμάζοντα Μυκηναϊκού πολιτισμού και σε μία ολοκληρωτική ανακατάταξη στην ελληνική πολιτική ιστορία. Πρώτα, η Ήπειρος και η Αιτωλία κατακλείστηκαν από το κύμα της ιλλυρικής καθόδου. Η Ήπειρος η οποία στο μεγαλύτερο μέρος της είχε εξελληνιστεί και της οποίας το θρησκευτικό κέντρο ήταν το μαντείο της Δοδόνης, έγινε περισσότερω ιλλυρική. Η Αιτωλία, ακμάζουσα περιοχή στους ομηρικούς χρόνους, ξέπεσε σε έναν σχεδόν ολοκληρωτικό βαρβαρισμό. Πολλοί Αιτωλοί διήσχησαν τον Κορινθιακό Κόλπο, υπέταξαν τον ντόπιο ελληνικό πληθυσμό, και κατοίκησαν στην περιοχή που έγινε γνωστή ως Ηλεία.» (Francis Dvornik, Early Christian and Byzantine political philosophy, Dumbarton Oaks studies, Volume 9, Issue 1, Harvard University Press, 1966, p. 151) 

«Οι Ιλλυριοί και οι Θράκες προηγουμένως είχαν όλοι στίγματα (tattoo), όπως οι αρχαίοι Μυκηναίοι’ υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι υπήρχε ένας μεγάλος ιλλυρικός πληθυσμός στην Ήπειρο, που όπως είδαμε προηγουμένως (σελ.94), υπήρχαν πολλές φυλές που ονόμαζαν τους εαυτούς τους Πελασγούς…Έχουμε δει ότι δεν υπήρχε κάποια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους Ιλλυριούς και τους Θεσπρωτούς ή τους Θεσσαλούς.» (The early age of Greece: Volume 1, Sir William Ridgeway, 1901, p. 352)
---------------------------------------------------------------------------
Οι Έλληνες ισχυρίζονται ότι όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν στο ότι οι αρχαίοι Ηπειρώτες ήταν Έλληνες, και μάλιστα χωρίς καμία αμφιβολία. Είναι όντως έτσι; Όχι, ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΈΤΣΙ. Ας δούμε ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα επιστημόνων που μελέτησαν τις αρχαίες πηγές.

Ο Robert Browning στο ‘Medieval and Modern Greek’ (εκδ. 1983) στη σελίδα 2 γράφει ότι η γλώσσα των Ηπειρωτών περιγράφεται ως μη ελληνική και φέρνει ως πηγές τους Θουκυδίδη και Στράβωνα (Θουκυδίδης 1.47, 1.51, 2.80 & Στράβων 8.1.3) Συνεχίζει και λέει ότι στην Ήπειρο υπήρχε μία μίξη γλωσσών όπου άλλες φυλές μιλούσαν Ιλλυρικά, άλλες ελληνικά και άλλες ήταν δίγλωσσες ή και ότι μιλούσαν και άλλες γλώσσες (και φέρνει ως πηγές τους Hammond (1967) 423; και Katičić (1976) 120-7)

Ο Graham Shipley στο ‘The Greek World after Alexander’ (εκδ. 2000) στη σελίδα 111, αν και αναφέρει τους Ηπειρώτες και τους Ιλλυριούς ξεχωριστά, αναφέρεται στους γείτονες των Μακεδόνων και λέει ότι οι Θράκες, οι Παίονες, οι Ηπειρώτες και οι Ιλλυριοί είχαν κάποιες elite, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο εξελληνισμένες. Οι Michael Grant και Rachel Kitzinger, στο ‘Civilization of the ancient Mediterranean: Greece and Rome’ (τόμος 1, 1988) στη σελίδα 203 μας λένε ότι ο Θουκυδίδης και ο Στράβωνας αποκαλούσαν τους Ηπειρώτες «βάρβαρους», ότι μόνο δύο βορειότεροι φύλαρχοι είχαν ελληνικά ονόματα σύμφωνα με τον Θουκυδίδη και ότι σύμφωνα με τον Στράβωνα πολλοί από τους Ηπειρώτες δεν μιλούσαν ελληνικά.

Ο Ronald Edward Latham στο ‘In quest of civilization, Jarrolds limited’ (εκδ. 1946) στη σελίδα 247 στο κεφάλαιο "Trying to be Greeks" αναφέρει τους Ηπειρώτες ως μη πλήρως αποδεχόμενους ως Έλληνες, παρόλο που όπως λέει είχαν επαφές με τον ελληνικό κόσμο μέσω των ελληνικών αποικιών και οι βασιλιάδες τους ισχυριζόντουσαν καταγωγή από οικογένειες Ελλήνων ηρώων.

Ο Henry Smith Williams στο ‘The Historians' History of the World: Greece to the Peloponnesian war’ (εκδ. 1904) στη σελίδα 111 αναφέρεται στους Αιτωλούς λέγοντας ότι μέρος από αυτούς είχαν υιοθετήσει τη γλώσσα και τις συνήθειες των Ιλλυριών, ενώ χαρακτηρίζει τους Αθαμάνες ως ένα Ηπειρωτικό και Ιλλυρικό έθνος.

Ο Edwin Jaques στο ‘The Albanians: An ethnic history from prehistoric times to the present’ (εκδ. 1995) στις σελίδες 80-81 λέει: «Τον Οκτώβριο του 1984, 70 ιστορικοί και αρχαιολόγοι από Ελλάδα, Αλβανία, Ρουμανία, Ιταλία και μερικές ακόμα άλλες χώρες της Ευρώπης συνεδρίασαν στο Clermont-Ferrand, στη Γαλλία. Συγκάλεσαν ένα ακαδημαίκό συνέδριο μαζί με μία ομάδα από ειδικούς στην αρχαία ιστορία οι οποίοι δούλευαν υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Pierre Kaban, τον γνωστό expert στα θέματα της Ηπείρου. Σύγκριναν μελέτες σχετικές με τις φυλές και τα έθνη τα οποία σταδιακά οργανώθηκαν σε αστική ζωή και στη συνέχεια σχημάτισαν διάφορες πολιτίες/κρατίδια. Σύγκριναν δικανικούς θεσμούς όπως το δικαίωμα των οικογενειών στην ιδιοκτησία, τον ρόλο της γυναίκας στην οικογένεια και τη διαδικασία απελευθέρωσης σκλάβων. Ομοιότητες από Ηπειρωτικά κέντρα όπως η Δοδόνη και αυτά της νότιας Ιλλυρίας στοιχειοθετήθηκαν από τη διαρρύθμιση, την αρχιτεκτονική και την πολιτική οργάνωση, αλλά και τη διακίνηση των νομισμάτων, την κατασκευή των τάφων, τα ταφικά έθιμα και αντικείμενα που έχουν βρεθεί. Αλλά οι καθηγητές συμπέραναν ότι από την ύστερη αρχαιότητα μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια ο πολιτισμός της νότιας Ιλλυρίας και της Ηπείρου, συμπεριλαμβανομένης και της Μολοσσίας, ήταν αρκετά διαφορετικός από αυτόν της κλασσικής Ελλάδας, όπως αναπτύχθηκε στην Αθήνα και στη Σπάρτη.» 
----------------------------------------------------------------------------
Αν και μεγάλο μέρος του αρχαίου Ηπειρωτικού πληθυσμού χάθηκε μετά το 176 π.Χ. - ο Αιμίλιος Παύλος μετά από διαταγή της ρωμαϊκής συγκλήτου κατέστρεψε 70 πολίσματα και εξανδραπόδισε συνολικά 150.000 κατοίκους από τη Μολοσσίδα (νομός Ιωαννίνων), την Κασωπία (νομός Άρτας και Πρεβέζης) και ένα μέρος της Θεσπρωτίας όπως διαβάζουμε στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» (τόμος ΣΤ’, Εκδοτική Αθηνών, 1981) - ας δούμε κάποιες ενδιαφέρουσες πληροφορίες.

Γιατί ο Θουκυδίδης έγραψε ότι πολλοί Ηπειρώτες έμαθαν την ελληνική γλώσσα από τις συναλλαγές τους με την πόλη της Αμβρακίας (που ήταν Κορινθιακή αποικία); Αυτό σημαίνει είτε ότι οι Ηπειρώτες δεν ήταν Έλληνες - ασχέτως εάν είχαν υιοθετήσει την ελληνική γλώσσα -, είτε ότι ορισμένα Ηπειρωτικά φύλλα ήταν μεν ελληνικά αλλά πολιτισμικά καθυστερημένα. Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ο Θουκυδίδης μας λέει για τους Ευρυτάνες ότι ήταν η μεγαλύτερη φυλή στην Αιτωλία, και ότι μιλούσαν, όπως λέχθηκε, μία γλώσσα που ήταν υπερβολικά δύσκολο να την καταλάβουν, και ότι έτρωγαν ωμό κρέας: «Εὐρυτᾶσιν, ὅπερ μέγιστον μέρος ἐστὶ τῶν Αἰτωλῶν, ἀγνωστότατοι δὲ γλῶσσανκαὶ ὠμοφάγοι εἰσίν, ὡς λέγονται.» (Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 3.94)

Από την άλλη η ύπαρξη και μόνο ελληνικών πολιτισμικών δειγμάτων ελληνικής τεχνοτροπίας, δεν αποδεικνύει την καταγωγή των αρχαίων Ηπειρωτών, καθώς γνωρίζουμε ότι οι Κορίνθιοι αποίκησαν την περιοχή και διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους. Αν η Ήπειρος ήταν ελληνική, τότε γιατί οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν αποικίες στην περιοχή; «Αυτή η απομόνωση κατέστησε πιθανή τη δημιουργία εκεί ενός τέτοιου αριθμού ελληνικών αποικιών, και πολύ περισσότερο το γεγονός ότι έγιναν αποικίες εκεί, είναι μία απόδειξη ότι οι Ήπειρώτες δεν ήταν Έλληνες επειδή σίγουρα δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι Έλληνες έκαναν αποικίες στην ίδια τους τη χώρα.» (Lectures on Ancient History: From the earliest times to the taking of Alexandria by Octavianus V3, by Barthold G. Niebuhr & Leonard Schmitz, page 136-137) 
---------------------------------------------------------------------------
Μεγάλο λοιπόν ποσοστό των αρχαίων Ηπειρωτών, ήταν Ιλλυριοί που εξελληνίσθηκαν γλωσσικά και αργότερα και πολιτισμικά. «Ο Πολύβιος αποκαλεί τους Ηπειρώτες ως Έλληνες επειδή είχαν εξελληνιστεί αλλά οι ελληνοποιημένοι Έλληνες θα πρέπει να διαχωριστούν από τους πραγματικούς Έλληνες.» (Lectures on Ancient History: From the earliest times to the taking of Alexandria by Octavianus V3, by Barthold G. Niebuhr & Leonard Schmitz, page 136)

«…οι Ηπειρώτες και οι Ιλλυριοί δεν θεωρούνται ως δύο ξεχωριστά έθνη…ο Στράβων συμπεριλαμβάνει τους Ατιντάνες - οι οποίοι σύμφωνα με τον Σκύλακα και τον Αππιανό ήταν Ιλλυριοί - ανάμεσα στα ηπειρωτικά έθνη.» (The History and antiquities of the Doric race, by Karl Otfried Muller & George Cornewall, page 497)

Ο Στράβων μας λέει ότι οι Ηπειρώτες ήταν όπισθεν κομώοντες όπως οι Ιλλυριοί. (Στράβων, Γεωγραφικά/327)

Ο Στράβων επίσης μας λέει για την παράδοση των Ιλλυριών να φοράνε το καπελάκι που ήταν γνωστό ως Καούσια (απεικονίζεται και σε νομίσματα του Αλεξάνδρου του 1ου), το οποίο φορούσε ο Ιλλυριός βασιλιάς Genti (The History and antiquities of the Doric race, by Karl Otfried Muller & George Cornewall, page 498)

Ο Βρετανός φιλόλογος/αρχαιολόγος William Ridgeway (1858-1926), καθηγητής στα πανεπιστήμια του Cambridge και του Aberdeen, συμπέρανε ότι «Δεν υπήρχε κάποια ξεκάθαρη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον τρόπο ομιλίας των Ιλλυριών και των Θεσπρωτών ή των Θεσσαλών.» (Sir William Ridgeway, The early age of Greece, Volume 1, 1901, p. 352)

Ο M. P. Nilsson κατέγραψε ότι «Κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ. οι Ηπειρώτες αναμείχθηκαν στα πολιτικά των Ελλήνων και άρχισαν να εξελληνίζονται.» (Martin Persson Nilsson, Cults, myths, oracles, and politics in ancient Greece, (Publisher: Paul Forlag Astroms), 1986, p. 105)

Άρα λοιπόν μεγάλο μέρος των Ηπειρωτών δεν ήταν Έλληνες αλλά Ιλλυριοί ή άλλοι πληθυσμοί που εξελληνίσθηκαν. Γι’ αυτό και ο George Grote γράφει στο έργο του «History of Greece» στον τρίτο τόμο στη σελίδα 424 ότι:

«Ο Θεόπομπος (340 π.Χ.) καταγράφει 14 διαφορετικά έθνη στην Ήπειρο, ανάμεσα στα οποία κυρίαρχη θέση στην Ήπειρο είχαν οι Μολοσσοί και οι Χάονες. Είναι πιθανόν ότι άλλα από αυτά ήταν Ιλλυρικά άλλα ημι-μακεδονικά, όλα αυτά όμως τα καταγράφει κάτω από το κοινό όνομα Ηπειρώτες.» (George Grote, History of Greece, vol. 3, p. 414 – 1987) 
----------------------------------------------------------------------------
Μάλιστα η ελληνικότητα ορισμένων φυλών της Ηπείρου και γειτονικών περιοχών αμφισβητούνταν έντονα. Ο Στράβωνας είπε: ἐπεὶ δὲ τοῖς Θετταλοῖς καὶ Οἰταίοις πρὸς ἑσπέραν Αἰτωλοὶ καὶ Ἀκαρνᾶνές εἰσι καὶ Ἀθαμᾶνες, εἰ χρὴ καὶ τούτους Ἕλληνας εἰπεῖν, δηλαδή: επειδή στα δυτικά των Θεσσαλών και των Οιτέων ζουν οι Αιτωλοί, οι Ακαρνάνες και οι Αθαμάνες, αν πρέπει και αυτούς να τους θεωρήσουμε Έλληνες και ότι μετά τους Ιλλυριούς και τους Ηπειρώτες αρχίζουν οι ελληνικές φυλές των Ακαρνάνων, των Αιτωλών, των Λοκρών Οζόλων κ.τλ. ενώ και ο Έφορος έγραψε ότι από τα δυτικά η Ακαρνανία ήταν η αρχή της Ελλάδας, που συνόρευε με τα Ηπειρωτικά έθνη. Γι’ αυτό και λέγεται: «…βόρεια των Θερμοπυλών στην ημι-ελληνική Θεσσαλία και δυτικά των Δελφών στην ημι-ελληνική Αιτωλία και αυτές με τη σειρά τους διαχωρίζονταν από τον ημιελληνισμό της Μακεδονίας και της Ηπείρου και από τον ξεκάθαρο βαρβαρισμό της Θράκης και της Ιλλυρίας.» (A Study of History: Abridgement of, Volumes 1-6, 1987, p. 407)

Ο Θουκυδίδης θεωρούσε τους Αμφιλόχιους - μία από τις Ηπειρωτικές φυλές - ως βάρβαρους που είχαν υιοθετήσει την ελληνική γλώσσα και ξέχασαν τη γλώσσα τους. Ο Hammond (1967: 419-420), ερμηνεύοντας τον Θουκυδίδη, θεωρεί ότι οι βάρβαροι κάτοικοι του Αμφιλοχικού Άργους άλλαξαν απλώς διάλεκτο και ότι προηγουμένως μιλούσαν μόνο μια πιο καθυστερημένη μορφή των ελληνικών. Αυτό όμως σίγουρα δεν είναι ό,τι εννοεί ο Θουκυδίδης (Hornblower 1991). Ο Gomme, καθηγητής των αρχαίων ελληνικών και της αρχαίας ελληνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης το 1946-1957, συμπέρανε ότι οι Αμφιλόχιοι ήταν μη Έλληνες. (Arnold Wycombe Gomme, An Historical Commentary on Thucydides, Vols. II–III: The Ten Years' War (Books II–III and Books IV–V), (Oxford: Clarendon Press; Toronto: Oxford University Press), 1956.) 
--------------------------------------------------------------------------------
Θεσπρωτία, το εξελληνισμένο όνομα που προέρχεται από τον Θεσπρωτό’ thes (σακί) και prurës (αυτός που φέρνει)’ δηλαδή αυτός που φέρνει σακιά, τσουβάλια. Γι’ αυτό και λέχθηκε ότι: «Παρόλο που ο Ηρόδοτος ομιλεί για τη Θεσπρωτία σαν μέρος της Ελλάδας, αργότερα αναφέρεται στην παλαιότερη κατάσταση της όταν ήταν κατοικούμενη από τους Πελασγούς και όχι για την κατάσταση στην οποία βρισκόταν όταν έγραψε την ιστορία του.» (Charles Anthon, A classical dictionary, (Kessinger Publishing), 2005, p. 483)

Ο Άγγλος γλωσσολόγος Crossland είπε ότι το γεγονός ότι έχουν βρεθεί επιγραφές του κοινού των Μολοσσών στα ελληνικά, δεν αποδεικνύει ότι αυτή ήταν και η πραγματική τους φυσική γλώσσα και είπε για παράδειγμα ότι «Μπορεί κάποιος να παρατηρήσει την περίοδο της διγλωσσίας στο εξελληνισμό της κεντρικής Σικελίας.» (R. A. Crossland, Immigrants from the North, (Cambridge Ancient History), Vol. iii, ch. 840)

Εδώ βλέπουμε και το λάθος του N.G.L.Hammond και του E.N.Borza, οι οποίοι στηρίχθηκαν ιδιαίτερα στις επιγραφές που είχαν ανακαλυφθεί στην Ήπειρο, γραμμένες στην ελληνική γλώσσα, για να δηλώσουν την ελληνικότητα των Ηπειρωτών (αν και όπως έχουμε πει οι Ηπειρώτες δεν ήταν μία συγκεκριμένη φυλή αλλά πολλές διαφορετικές φυλές) και έδωσαν μικρότερη σημασία στις δηλώσεις των αρχαίων γεωγράφων που δεν θεωρούσαν την Ήπειρο ως μέρος της Ελλάδας. Για παράδειγμα ο Πλούταρχος στο έργο του «Πλουτάρχου Βίοι» αναφέρεται στον Θαρύππα ως τον πρώτο που εισήγαγε ελληνικά στοιχεία και νόμους στις πόλεις του (στην περιοχή ωστόσο φαίνεται ότι μιλούσαν και μία αρχαϊκή διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας, όπως λέει ο Johnathan M. Hall και άλλοι) Παρόλα αυτά και ο ίδιος ο Hammond στο βιβλίο του ‘Migrations and Invasions in Greece and Adjacent Areas’ έχει αναγνωρίσει ότι Ιλλυρικά στοιχεία έχουν βρεθεί σε μεγάλο βαθμό στη γη της Ηπείρου. Επίσης ο Hammond μας έδωσε μία ισχυρή ένδειξη - αν και όχι απόδειξη - σχετικά με την μη ελληνικότητα των Ηπειρωτών, όταν είπε ότι:

«Όταν ο Περικλής προσκάλεσε όλα τα ελληνικά κράτη σε ένα πανελλήνιο συμβούλιο το 448 π.Χ., οι απεσταλμένοι του πήγαν στην Ακαρνανία και στην Αμβρακία αλλά όχι στις φυλές της Ηπείρου» (Epirus: the geography, the ancient remains, the history and topography of Epirus and adjacent areas, Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond, Clarendon P., 1967, p.497) και στη σελίδα 423 είπε: «Τα αρχαιολογικά ευρήματα μας δείχνουν ότι ο ελληνικός πολιτισμός…δεν επεκτάθηκε στο εσωτερικό της Ηπείρου εκτός ίσως από τη Δοδώνη αλλά και εκεί σε πολύ περιορισμένο βαθμό, μέχρι τον 4ο αιώνα.»

-------------------------------------------------------------------------------
Ποιος ήταν όμως ο Nicholas Hammond; Ο Κρίστο Φράσερι ξεσκεπάζει τον Hammond (στα αγγλικά το κείμενο): «Γνωρίζουμε τον Hammond από κοντά, από την επίσκεψη του το 1972 στην Αλβανία. Ήταν πολύ εύκολο τότε να καταλάβουμε την αδιαφορία του στην παρελθούσα και παροντική αλβανική ιστορία. Αναζήτησε πεισματικά οποιαδήποτε σημάδια του ελληνικού πολιτισμού στην Αλβανία και αρνήθηκε να λάβει υπόψη του (τα του ιλλυρικού), ακόμα και όταν ήταν άφθονα. Όταν του συστήσαμε να ρίξει μια ματιά σε ανασκαμμένα ιλλυρικά αντικείμενα που εκθέτονταν στα μουσεία μας, απάντησε: ‘Με ενδιαφέρουν μόνο τα ελληνικά δείγματα, όχι τα ιλλυρικά.’ Στη δικιά μας ανταπάντηση του πώς ήταν δυνατόν να αξιολογήσει ένα απομονωμένο ελληνικό δείγμα στη μέση των πολύ περισσότερων ιλλυρικών στο ίδιο μέρος, εκείνος απάντησε: ‘Δεν με ενδιαφέρουν τα ιλλυρικά δείγματα, με ενδιαφέρει μόνο ο ελληνικός πολιτισμός.’ Αυτή η συμπεριφορά φαίνεται σε κάθε παράγραφο που έχει γράψει στο βιβλίο του.» (“Epirus: 4000 years of Greek History and Civilization, history written on wrong premises”, By Kristo Frasheri)

Ο N. G. L. Hammond έγραψε το 'Epirus: the Geography, the Ancient Remains, the History and Topography of Epirus and Adjacent Areas',το 1967, το οποίο χρησίμευσε ως ‘απόδειξη’ των ισχυρισμών των Ελλήνων και των Ελληνολατρών ότι η Ήπειρος ήταν ελληνική και οι κάτοικοι της μιλούσαν ελληνικά από την αρχαιότητα.

Οι Ηπειρώτες όμως - ή τουλάχιστον μέρος αυτών - ήταν Ιλλυριοί: «Εάν αναλογιστεί κάποιος την αρχαιότητα αυτής της φυλής [της αλβανικής], η οποία προϋπήρξε όλων των άλλων της ιλλυρικής χερσονήσου, πείθεται ότι η ένδοξη φάλαγγα του Αλέξανδρου άντλησε την κυριότερη ισχή της από αυτούς τους ορεινούς ανθρώπους. Αυτοί είναι τους οποίους αναφέρουν οι ιστορικοί με το αόριστο όνομα ‘Ηπειρώτες’. Κάθε φορά που σκέφτομαι ότι οι πατέρες τους, φρουροί τους οποίους ο Αλέξανδρος μπόρεσε να αποσπάσει από το μικρό του στράτευμα, όφειλαν να επιτηρούν διά της φρίκης του ονόματος τους τις πολυκατοικημένες πόλεις της Ασσυρίας, της Περσίας, τις οποίες ο νέος νικητής είχε μόλις κατακτήσει.» (Revue des deux Mondes, Decembre 1878) 
--------------------------------------------------------------------------
«Ιλλυρικές φυλές φαίνεται ότι έχουν μεταναστεύσει προς τα νότια στην Ήπειρο στο πρώτο μισό της 1ης χιλιετίας π.Χ., αν κρίνουμε από την κατανομή ορισμένων τύπων φυλετικών ονομάτων, αλλά η ελληνική γλώσσα φαίνεται ότι είχε εξαπλωθεί σε όλη αυτή την περιοχή, τουλάχιστον ως η γλώσσα που χρησιμοποιούνταν από τις ηγετικές οικογένειες της περιοχής νωρίτερα τον 4ο αιωνα. Παρόλα αυτά, ακόμα και το γεγονός ότι οι επιγραφές ενός κοινού των Μολοσσών, για παράδειγμα, είχαν γραφτεί στα ελληνικά το 370 π.Χ. αυτό δεν αποδεικνύει ότι τα ελληνικά ήταν η μητρική τους γλώσσα. Πολιτικοί διακανονισμοί θα συνέβαιναν ακόμα από τις κυρίαρχες μειονότητες. Θα μπορούσε κάποιος να σημειώσει (ως παράδειγμα) την περίοδο της διγλωσσίας κατά τη διάρκεια του εξελληνισμού της κεντρικής Σικελίας.» (The Cambridge ancient history - Volume 3, Part 1)

Ξέρουμε επίσης ότι γύρω στο 800 π.Χ. Ιλλυρικές φυλές οι οποίες δημιούργησαν τον λεγόμενο πολιτισμό του Glasinac, μετανάστευσαν νοτιότερα στην Ήπειρο και στη δυτική Μακεδονία και στην Πελαγονία.

Ο Βυζαντινός διπλωμάτης Γεώργιος Ακροπολίτης (1217-1282), είπε: «Οι Ηπειρώτες δεν είναι Ρωμαίοι, είναι η δυτική ράτσα, οι κάτοικοι των δυτικών περιοχών.» (Translated by Ruth Macrides, Oxford Universiti 
------------------------------------------------------------------------------
«Η Ακαρνανία, όπως άλλα ανάλογα κρατίδια, ήταν το αποτέλεσμα της κατάκτησης από έναν εισβολέα. Η εισβολή αυτή είχε ως συνέπεια έναν μικτό πληθυσμό, όπου οι μη ελληνόφωνοι ήταν πολύ πιθανά Ιλλυριοί. Για την ακρίβεια, υπάρχει ένας αριθμός ιλλυρικών τοπωνυμίων στην Ακαρνανία, αλλά είναι σχετικά λίγα.» (Jakob Aall Ottesen Larsen, Greek federal states: their institutions and history, Clarendon P., 1968, p. 90)

«Ο Φίλιππος συνήψε μία συμμαχία με τον Νεοπτόλεμο, τον βασιλιά των ιλλυριών Μολοσσών και παντρεύτηκε την κόρη του Ολυμπιάδα το 357 π.Χ.» (The McGraw-Hill encyclopedia of world biography, p.409)

«Ορισμένα ταφικά μνημεία (τάφοι, τύμβοι κ.α.) που εμπεριείχαν ιλλυρικά ανικείμενα φτιαγμένα από χαλκό και σίδερο ανακαλύφθηκαν στο Γλάσινατς (Βοσνία), στο Κόμαν (Αλβανία) και σε άλλα μέρη της νοτιο-ανατολικής Ευρώπης. Στο ναδίρ της επέκτασης τους οι Ιλλυριοί εκτείνονταν από τον Δούναβη έως τον κόλπο της Αμβρακίας και από την Αδριατική Θάλασσα ως την οροσειρά Σκάρδος.» (The New Encyclopaedia Britannica, Volume 1, 1987, p. 212) 
--------------------------------------------------------------------------
Ας δούμε και για τους Μολοσσούς. «Ο βαθμός του εξελληνισμού της Μολοσσίας έξω από την βασιλική οικογένεια είναι αμφίβολος.» (Elizabeth Donnelly Carney, Olympias: mother of Alexander the Great, 2006, p. 140)

«…Είναι ένα σημάδι από την υιοθέτηση του ηρωικού μύθου απ’ τους Μολοσσούς, το ότι οι τελευταίοι βασιλιάδες τους δανείστηκαν ονόματα μέσα από τον τρωικό μύθο (οι πιο πρώιμες επιγραφές χρονολογούνται από την βασιλεία του Νεοπτόλεμου στα 370-368). Ο Nilsson (1951) πιστεύει ότι αυτό δείχνει {την υπέρμετρη προθυμία ενός βάρβαρου (βασιλικού) οίκου να φανούν ως ηρωικοί Έλληνες}.» (The Andromache and Euripidean Tragedy, William Allan, 2003, p. 154)

Η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν Ηπειρώτισα και Μολοσσή. Αξίζει εδώ να παραθέσουμε ορισμένες αναφορές. Κάποιοι συγγραφείς, αναφέρουν ότι ο Αλέξανδρος είχε και ιλλυρική καταγωγή από τη μητέρα του, την Μυρτάλη ή Ολυμπιάδα, και από την Ιλλυριά μητέρα του πατέρα του, Φιλίππου, την Ευρυδίκη. Ορισμένοι λοιπόν ερευνητές, χαρακτηρίζουν, άλλοι μεταφορικά και άλλοι κυριολεκτικά, τον Μέγα Αλέξανδρο ως κατά το ύμιση Αλβανό.

«Ο Αλέξανδρος συνδεόταν με την Αλβανία μέσω της μητέρας του Ολυμπιάδας, η οποία ήταν Ηπειρώτισα πριγκήπισα…» (Henry Fanshawe Tozer, Researches in the Highlands of Turkey, Including Visits to Mounts Ida, Athos, Olympus, and Pelion, to the Mirdite Albanians, and Other Remote Tribes, (London: John Murray) 1869)

«…και η Ολυμπιάδα, η μητέρα του, μία πριγκήπισα της Ηπείρου (νότιας Αλβανίας). Συνεπώς, ο Αλέξανδρος ήταν ξεκάθαρα και Αλβανός.» (Mary Edith Durham, The Burden of the Balkans, 1905 Nelson)

«Η μητέρα του (του Αλέξανδρου), μία Αλβανίδα πριγκήπισα, της οποίας τη νεανική ομορφιά ερωτεύτηκε ο Φίλιππος, όταν την είδε να χωρεύει κατά τη διάρκεια των δικών της θρησκευτικών τελετουργιών…» (Leslie White Hopkinson, Greek Leaders, Houghton Mifflin company 1918)

«Οι Αλβανοί έχουν μία ηρωική αλλά άγνωστη ιστορία. Έχουν δόσει στον κόσμο τον Μέγα Αλέξανδρο και τον Crispi, πρωθυπουργό της Ιταλίας. Και οι δύο αυτοί άντρες, είναι αλβανικής καταγωγής.» (George Hubbard Blakeslee and Granville Stanley Hall, The Journal of Race Development, 1914)

«Ο Φίλιππος ο 2ος γεννήθηκε το 382 π.Χ., τελευταίος γιος του Αμύντα του 3ου και της Ιλλυριάς συζύγου του Ευρυδίκης. Λίγα είναι γνωστά για τη ζωή στα νεανικά του χρόνια.» (Sarah B. Pomeroy, Ancient Greece: A Political, Social, and Cultural History, Oxford University Press 1998)

«Στη γη της Ιλλυρίας (σημερινή Αλβανία), γενέτειρα της πρώτης συζύγου του Φιλίππου, της Ευρυδίκης, ζούσε μία δυνατή ηγέτιδα με το όνομα Τεούτα, σύζυγος του Βασιλιά Άγκρον της Ιλλυρίας.» (David E. Jones, Women Warriors: A History, London: Brassey's, 1997)

«…ο ισχυρότερος στρατηλάτης της αρχαιότητας, γεννήθηκε τον Ιούλιο, π.Χ., από τον γάμο του Φιλίππου του 2ου του Μακεδόνα και της τρίτης συζύγου του, της Αλβανίδας πριγκήπισας Ολυμπιάδας.» (Norman F. Cantor, Alexander the Great: Journey to the End of the Earth, 2005)

«Οι ιστορικοί ήρωες της Αλβανίας είναι ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Πύρρος και ο Σκεντέρμπέη.» (Henry Fanshawe Tozer, Researches in the Highlands of Turkey, Including Visits to Mounts Ida, Athos, Olympus, and Pelion, to the Mirdite Albanians, and Other Remote Tribes, (London: John Murray) 1869) 
-------------------------------------------------------------------------
Ας δούμε κάτι σχετικό με τους Χάονες. Οι Έλληνες για να υποστηρίξουν την ελληνικότητα των Χαόνων συχνά παραθέτουν ένα απόσπασμα από τον Σκύλακα τον Καρυανδέα, εξερευνητή του 6ου π.Χ. αιώνα από τα Καρύανδα της Μικράς Ασίας ο οποίος είχε πει ότι μετά τους Ιλλυριούς ζουν οι Χάονες: «Μετὰ δὲ Λιβυρνούς εἰσιν Ἰλλυριοὶ, ἔθνος, καὶ παροικοῦσιν οἱ Ἰλλυριοὶ παρὰ θάλατταν μέχρι Χαονίας τῆς κατὰ Κέρκυραν τὴν Ἀλκινόου νῆσον…Μετὰ δὲ Ἰλλυριοὺς Χάονες…» (Περίπλους τῆς θαλάσσης τῆς οἰκουμένης Εὐρώπης καὶ Ἀσίας καὶ Λιβύης)

Ο Σκύλακας όμως - του οποίου το έργο ‘Περίπλους’ φέρεται να αντέγραψε και να σχολίασε τον 4ο αιώνα ο λεγόμενος Ψευδοσκύλακας - αφού απαριθμήσει τις διάφορες Ηπειρωτικές φυλές (Θεσπρωτούς, Κασσωπαίους, Μολοσσούς κ.α.) αναφέρεται στην Αμβρακία - η οποία ήταν αποικία των Κορίνθιων - και λέει ότι από εκεί και μετά ξεκινάει η Ελλάδα (υπονοώντας ότι πριν την Αμβρακία υπήρχαν απλώς ελληνικές αποικίες)

Ο Θουκυδίδης έγραψε ότι οι Χάονες ήταν βάρβαροι: «…Ευθύς μόλις ο Κνήμος με τους υπ' αυτόν χιλίους οπλίτες διεπεραιώθησαν στη Λευκάδα, χωρίς να τους αντιληφθεί ο Φορμίων, ο οποίος ήταν αρχηγός της μοίρας των είκοσι Αθηναϊκών πλοίων που περιπολούσαν πλησίον της Ναυπάκτου, άρχισε να ετοιμάζει την κατά ξηρά εκστρατεία. Ο στρατός του περιελάμβανε Έλληνας μεν Αμβρακιώτες και Λευκαδίους, και Ανακτόρους και τους χίλιους Πελοποννήσιους, επικεφαλής των οποίων είχε έρθει ο ίδιος, βαρβάρους δε χίλιους Χάονες…» (Θουκυδίδης, Ιστοριών Β)

Σημαίνει αυτό ότι οι Χάονες ήταν ελληνικό φύλο αλλά πολιτισμικά καθυστερημένο όπως λένε οι Έλληνες ή σημαίνει και κάτι άλλο; Οι Θεσπρωτοί και οι Καόνοι/Χάονες ήταν Ιλλυριοί. 
---------------------------------------------------------------------------
Ο Ιάκωβος Θωμόπουλος στον άγνωστο δεύτερο τόμο των Πελασγικών του, που εκδόθηκαν 20 χρόνια αργότερα από το πρώτο βιβλίο του. Γράφει:

«Θεσπρωτοί και Χάονες ήσαν οι αρχαιότεροι κάτοικοι της Ηπείρου, οι δε Θεσπρωτοί υπήρξαν κάτοχοι πιθανώς δε και ιδρυταί του εν Δωδώνη μαντείου του Διός. Οι Χάονες φύλον Πελασγικόν λέγονται πρώτοι κάτοικοι και εν αρχή κάτοχοι της όλης χώρας, ύστερον περιορισθέντες εις την περιοχήν την ονομαζομένην Χαονίαν ή κάτω Πελασγίαν. Παρά δε τοις ποιηταίς Χαόνιος λέγεται ταυτοσήμως προς το Δωδωναίος. Ο Ζευς έφερε το επώνυμον Χαόνιος. Ο Θεσπρωτός ήτο υιός του Λυκάονος, υιού του Πελασγού.» Άρα οι Χάονες και οι Θεσπρωτοί ήταν Ιλλυριοί… Γράφει ο Θωμόπουλος: «Το εν Δωδώνη μαντείον ελέγοντο ιδρύσαντες οι Θεσπρωτοί…Το μαντείον έκειτο υπό του όρους της Δωδώνης Τόμαρον ή Τομούρον και Τμάρον, οι δε ιερείς ελέγοντο τόμουροι ή θέμιστες. Το όνομα του όρους Τόμορρι σώζεται και μέχρι σήμερον και επαρχία Τομορρίτσεα παρά τους πρόποδας του όρους. Ο Χριστοφορίδης εν τω Λεξικώ αυτού της Αλβανικής γλώσσης γράφει: “θεωρείται το Τόμαρον όρος ιερόν και κατοικητήριον του θεού των Πελασγών, τουτέστι των αρχαίων Σκιπετάρων, όθεν κατ’ έτος τρέχουσιν επί του ιερού όρους προς επίσκεψιν χάριν ευλαβείας. Ονομάζουσι προς τοις άλλοις το Τόμαρον μάλι Τε μίτιτ = το όρος του ιερού”. Κατ’ αρχάς μεν άνδρες ήσαν οι εν τω ιερώ προφητεύοντες, ύστερον δε διωρίσθησαν τρεις γραίαι πέλειαι ή πελειάδες λεγόμεναι. Ο Ηρόδοτος φρονεί ότι πελειάδες εκλήθησαν υπό των Δωδωναίον αι γυναίκες εκ τούτου, ότι ήσαν βάρβαροι (ήτοι ξενόγλωσσοι) και εφαίνοντο εις αυτούς μη εννοούντας την ξένην γλώσσαν ομιλούσαι ομοίως ως όρνιθες…Η ιδέα ότι αι ιέρειαι ελέγοντο Πέλαιαι, διότι ήσαν γραίαι φαίνεται ουχί αξιόπιστος, καθόσον ο Ηρόδοτος ομιλεί περί τριών γυναικών ιερειών διαφόρου ηλικίας, ων μάλιστα η μία ήτο και νεωτάτη. Γραιαι δε ελέγοντο αι ιέραιαι ουχί δια την ηλικίαν, αλλά διότι εν τη γλώσση των Πελασγών Αλβανών γκρού-α σημαίνει γυνή.»

Άρα αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι η γλώσσα των ιερειών ήταν η αλβανική/ιλλυρική. Να σημειώσουμε εδώ ότι στο μαντείο της Δωδώνης βρέθηκαν το 1875 από τον Καραπάνο σύμβολα με τον δικέφαλο αετό (τον οποίο υιοθέτησε ως σύμβολο του ο Γεώργιος Καστριώτης), ο οποίος θεωρούνταν ως μαντατοφόρος του Δία. Στην Ιλιάδα παρουσιάζεται ο Δίας να χρησιμοποιεί έναν αετό για να μεταφέρει μηνύματα. Αλλά και η σημερινή Αλβανία λέγεται από τους κατοίκους της Shqipëria, η Χώρα των Αετών, από το shqiponjë που σημαίνει αετός. (Edwin E. Jacques, ‘The Albanians: An Ethnic History from prehistoric Times to the Present’) 
--------------------------------------------------------------------------------
Τον 5ο αιώνα π.Χ. οι Χάονες είναι βάρβαροι (Θουκυδίδης). 
~Τον 4ο αιώνα π.Χ. είχε αρχίσει ο εξελληνισμός (Πλούταρχος). 
~Τον 3ο πλέον π.Χ. αιώνα, είχαν σχεδόν εξελληνιστεί.

Ο Geoffrey Neale Cross (γνωστός και με τον τίτλο «Βαρώνος Cross of Chelsea») στο βιβλίο του «Epirus; a study in Greek constitutional development» (εκδ. 1932) στη σελίδα 2 είπε: «Η προσωπική μου γνώμη - για ό,τι έχει αξία - είναι ότι από τις τρεις μεγάλες Ηπειρωτικές φυλές, οι Χάονες ήταν αναμφίβολα μη Έλληνες (το όνομα τους εμφανίζεται ξανά στη μορφή «Χόνες» ανάμεσα στους Ιάπυγες της Απουλίας οι οποίοι φέρονται να ήταν σύμμαχοι με τους Ιλλυριούς).» 
------------------------------------------------------------------------------
ΤΥΧΕΡΟ ΕΒΡΟΥ 16-10-2016 ΚΑΖΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ [Kotsios Kotskas στο Φ.Β.] 

-----------------------------------------------------------------------------