Το ονομα ΣΥΡΜΩ στους Αρβανιτες του ΤΥΧΕΡΟΥ ΕΒΡΟΥ.
Το ονομα ΣΥΡΜΩ προερχεται απο το ΣΥΡΜΕΡΙΑ που στα Αρβανιτικα ειναι το ονομα της ΠΑΝΑΓΙΑΣ.Στο ΤΥΧΕΡΟ το ονομα ΣΥΡΜΩ ειναι το πιο διαδινομενο απο ολα τα γυναικεια.Αυτο το ειχε παρατηρησει και σχολιασει ο καθηγητης Πανεπιστημιου Θεσσαλονικης κ.ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΑΧΙΝΟΣΛΗΣ που περασε απο το ΤΥΧΕΡΟ το 2001 γραφοντας την διδακτορικη του διατριβη με τιτλο
'ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ'.Τωρα επισημα οι εχουσες το ονομα ΣΥΡΜΩ θα εορταζουν της ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΡΒΑΝΙΤΙΣΣΑΣ 63 ημερες μετα την
εορτη του Πασχα,ητοι 12 ημερες μετα του ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ.Παρακατω δημοσιευω και τις σελιδες του κ.ΤΑΧΙΝΟΣΛΗ σχετικα με το ονομα ΣΥΡΜΩ.
XII. Σύρμω - Μαρία
Το όνομα της Θεοτόκου είναι το πλέον αγαπητό γυναικείο βαφτιστικό στη
νεοελληνική ονοματοδοσία. Σε 110.501 βαφτιστικά γυναικών της συλλογής μας από
τα Δημοτολόγια οι 12.557 ονομάζονται Μαρία. Αντίστοιχη είναι η δημοτικότητα του
ονόματος και σ’ όλες τις χριστιανικές κοινότητες της Βαλκανικής. Σε 11.003
γυναικεία βαφτιστικά Βλάχων οι 1.584 ονομάζονται Μαρία. Σε 1.635 βαφτιστικά
γυναικών από το Ζαλούφι της Ανατολικής Θράκης οι 110. Σε 475 γυναίκες στο
Τυχερό του Έβρου οι 67459.
Βλάχοι και Αρβανίτες ονομάζουν πολύ συχνά τις γυναίκες τους Σύρμω. Στους
Βλάχους φέρουν το όνομα αυτό 77 γυναίκες. Ακόμη πιο έντονη είναι η παρουσία του
στους Αρβανίτες460. Στους Ζαλουφιώτες φέρουν το όνομα 64 γυναίκες. Στους
κατοίκους του Τυχερού 38. Χρησιμοποιείται συνεπώς ως βαφτιστικό εξίσου συχνά ή
και ξεπερνά λ.χ. το πολύ αγαπητό γυναικείο βαφτιστικό Ελένη, το οποίο στους
Ζαλουφιώτες φέρουν 65 γυναίκες, στους κατοίκους του Τυχερού μόνον 18. Μια
τέτοια περιφρόνηση όμως ονομάτων του χριστιανικού εορτολογίου δεν μας είναι
γνωστή από αλλού.
Ο φθόγγος r είναι ιδιαίτερα ηχηρός στην κοινή νεοελληνική και έχει την ιδιότητα
να μετακινείται. Το σύμπλεγμα rm είναι δυνατόν να προέρχεται από μια τέτοια
μετακίνηση από ένα πρωτογενές mr. Πηγή της δημιουργίας μπορεί να είναι επομένως
ένα όνομα με το συνδυασμό s,m,r ενός προσώπου πολύ αγαπητού, αν λάβουμε
υπόψη μας τη συχνότητα του βαφτιστικού. Αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από το
Μαρία, η οποία έχει στα Αρβανίτικα τη μορφή Shënm ërí. Βαφτιστικά ηχητικά
κοντά προς αυτήν είναι επίσης γνωστά: Σιμιρή461, Σιμρούδα462, Σμιρούδα,
Σιμερούσιω463, Σημοίρω464, Σημήρης465 με τροπή του r σε l Σημήλω466,
Σαμαρία467.
459 Οι κάτοικοι του χωριού, χριστιανοί Αρβανίτες, κατάγονται από το Ιμπρίκ Τεπέ και το
Σουλτάνκιοϊ της Ανατολικής Θράκης και ήρθαν στην Ελλάδα σύμφωνα με τους όρους της
συνθήκης της Λωζάνης.
460 Το βαφτιστικό είναι γνωστό και από την Αττική από τις αρχές του 19ου αιώνα. Σε 1030
γυναίκες οι 6 ονομάζονται Σύρμω.
461 Ψάλτης, Σαράντα Εκκλησιές, 153. Ο τύπος αταύτιστος. Ο Μπούτουρας, 45, ταυτίζει τα
ομόηχα γυναικεία βαφτιστικά Σεμιριαμή, Σιμεριανή, Σιμέρα, Σεμιρή, Σεμιρούδα, Σεμίρα,
με τη μυθική βασίλισσα Σεμίραμις.
462 Πετρόπουλος, Μαΐστρος, 205.
463 Πετρόπουλος, Αττική. 1 φορά το καθένα (πράξη 199 του 1831 και 101 του 1825).
464 Γριτσόπουλος, 374.
465 Βαμβακίδης, Οινόη Πόντου, 172. Ταυτίζεται με το Δημήτριος.
466 Σπανός, Τύρναβος 1674, 137.
467 Αποστολόπουλος-Ανδρεάδης, Καππαδοκία, 133. Οι μελετητές το θεωρούν εξέλιξη του
Sancta M aria. Εφόσον η ταύτιση είναι σωστή, πρόκειται περί ανεξαρτήτου εξελίξεως.
www.24grammata.com
Σύρμω - Μαρία 69
Προφανώς ο τύπος είναι ό,τι απέμεινε από μια Sancta M aria, η οποία στα βλάχικα
έχει τη μορφή Stă M aria. Πράγματι οι Αρβανίτες στο Τυχερό του νομού Έβρου
συνδέουν το βαφτιστικό Σύρμω με το όνομα της Παναγίας.
Η δυσκολία στην προφορά του συμπλέγματος mr, το οποίο δημιουργήθηκε μετά
την αποβολή του ατόνου φωνήεντος, συνετέλεσε στο σχηματισμό μιας νέας μορφής
φωνητικά συγγενικής με το ομόηχο προσηγορικό και δημιούργησε τη σύγχυση. Το
γνωστό και οικείο συμπαρέσυρε τη συντριπτική πλειοψηφία των μορφών, ενώ μόνον
ένας περιορισμένος αριθμός διατήρησε τον αρχικό τύπο. Αυτός δεν ήταν πλέον
δυνατόν να αναγνωρισθεί, ιδίως μετά την αλλαγή γλωσσικού περιβάλλοντος, όπως
μάς δείχνει η παρουσία του στην Ανατολική Θράκη.
Εκτός από την ανωτέρω εξέλιξη σκεφτόμαστε και μια περαιτέρω σύμπτωση
μορφών διαφορετικής προελεύσεως, ορμώμενοι από τη διαπίστωση ότι η έντονη
παρουσία στους Αρβανίτες του βαφτιστικού Σύρμω συνοδεύεται από την παράλληλη
απουσία ομοήχων βαφτιστικών. Μολονότι 7 γυναίκες ονομάζονται Σινούλα, 2
Συνούλα, 1 Συνόλη, απουσιάζει το βαφτιστικό Ασήμω, Ασημίνα. Το βαφτιστικό
Συμεών φέρουν 7 άνδρες. Μια Συρμούλα μπορεί κάλλιστα να δημιουργήθηκε και με
ανάπτυξη r από μια Σιμούλα < Σινούλα.
Στο βλαχοχώρι Περιβόλι των Γρεβενών η σύζυγος του Νικολάου Μπέλλα
ονομάζεται Ασημώ (1890), στην οικογενειακή μερίδα του γιου της Κυριάκου
(1918) Σύρμω.
Στο Δημοτολόγιο της Νιγρίτας του 1923 ο Ιωάννης Κατσέλας (1871) έχει πατέρα
με βαφτιστικό Ασημώνης. Ο γιος του Απόστολος (1892) ονομάζεται στο εν χρήσει
Δημοτολόγιο Ασημώνης. Ο ίδιος στο Μητρώο Αρρένων είναι εγγεγραμμένος ως
Συμεώνης - Κατσέλας.
Ο Παναγιώτης Ιωαννίδης στην Πεντάπολη της επαρχίας Σερρών πάντρεψε την
κόρη του με τον Σίμο Τσιώλα (1878) από το γειτονικό Χρυσό. Ήταν πεθερός τ΄
Ασίμου.
Η οικογένεια Σιαμάκης στην Τερπνή της επαρχίας Νιγρίτας με καταγωγή από την
Τζιάμλιτζια της Μικράς Ασίας έχει συγγενείς στο ίδιο χωριό με επώνυμο
Ασημακόπουλος.
Σε μια αρχική μορφή Συμώνης, Σίμος, Σιμάκης με ανάπτυξη προθετικού a (στην
Σιαμάκης και με αφομοίωση του i προς το ακόλουθο a) δημιουργήθηκε ένας νέος
τύπος φωνητικά συγγενικός προς το γνωστό μέταλλο (ασήμι) και ταυτίστηκε. Είναι
ιδιαίτερα αγαπητός, διότι είναι εξέλιξη μια μορφής Σίμος, Σίμω, στην οποία, σ’ ένα
μεγάλο μέρος τουλάχιστον, κρύβεται όχι μόνον το όνομα της Παναγίας αλλά και μια
www.24grammata.com
Μορφές του Κωνσταντίνος
70
(Κων)σ(ταντ)ίνα. Έτσι δικαιολογείται εν μέρει και η σπανιότητα του γυναικείου
ονόματος στην ανωτέρω γλωσσική κοινότητα. Κωνσταντίνος ονομάζονται 120,
μόνον 6 γυναίκες Κωνσταντινιά468.
Πολλές φορές προς αποφυγήν της χασμωδίας αναπτύσσεται ανάμεσα σε
φωνήεντα ένα ευφωνικό j, αέρας - αγέρας, ακούω - ακούγω, κλαίω - κλαίγω469. Αυτό
είναι δυνατόν να αναπτυχθεί και στην αρχή ονόματος προς αποφυγήν της χασμωδίας,
όταν αρχίζει από φωνήεν και συνοδεύεται από το οριστικό άρθρο ο, η. Το βαφτιστικό
Ιάσων παίρνει τη μορφή Γιασής470. Αντίστοιχα η Ασημούλα εξελίσσεται σε
Γιασεμούλα. Αυτή φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ομόηχο φυτό471.
Το βαφτιστικό Σύρμω χρησιμοποιούσαν και οι Βλάχοι του νομού Σερρών, οι
οποίοι μετανάστευσαν στα ορεινά του νομού από διάφορες περιοχές της Δυτικής
Μακεδονίας και της Ηπείρου τουλάχιστον από τα τέλη του 18ου αιώνα. Σε 3.523
βαφτιστικά ανδρών και γυναικών φέρουν το όνομα Σύρμω, Σύρμου, Σύρμα 30
γυναίκες. Στα Άνω Πορόια σε 581 βαφτιστικά ανδρών και γυναικών 7 γυναίκες
ονομάζονται Σύρμα, 1 Σύρμω. Εκτός από αυτές 9 γυναίκες ονομάζονται Μεταξία <
τουρκ. srma emoticon smile χρυσή ή ασημένια κλωστή, στολισμένος με χρυσάφι ή ασήμι). Ο
τύπος είναι μόνον γραπτός. Στην καθημερινή επικοινωνία ήταν γνωστές ως Σύρμα
και, με έκπτωση του r και τροπή του s > ts, Τσίμα.
Την ίδια ταύτιση Σύρμω - Μεταξία παρακολουθήσαμε και στους Βλάχους του
Νέου Πετριτσίου, όπου στο ίδιο χρονικό διάστημα έζησαν 8 γυναίκες με το
βαφτιστικό Σύρμω. Γραπτός τύπος Μεταξία την εποχή αυτή απουσιάζει. Το όνομα
φέρουν σήμερα νεότερες.
Κατά την αλλαγή του γλωσσικού περιβάλλοντος οι άνθρωποι άρχισαν βαθμιαία
να προσαρμόζουν και τα ονόματά τους προς τα νέα δεδομένα. Το ίδιο συνέβη,
πιστεύουμε, αντίστοιχα και στο χώρο της σημερινής Βουλγαρίας, όπου υπήρχαν
πολυάριθμες βλάχικες εγκαταστάσεις. Το βουλγαρικό βαφτιστικό Koprína emoticon smile μετάξι)
είναι, εν μέρει τουλάχιστον, η απόδοση ενός αρχικού Σύρμω στη Βουλγαρική472.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πιστεύουμε πως κάθε Μεταξία είναι απόδοση ενός
βλάχικου Σύρμω. Σκεφτόμαστε επίσης μια μορφή του Δημήτριος > Μητάκος,
468 Για την περαιτέρω μείωση της διαδόσεως της γυναικείας μορφής του Κωνσταντίνος,
βλέπε και σελ. 84.
469 Ανδριώτης, Λεξικό, στη λ.
470 Κολίτσης, Κύπρος, 49.
471 Μπούτουρας, 137, διά την ωραιότητα και το εύοσμον. Όσο γνωρίζουμε, μόνον ο Κολίτσης,
Κύπρος, 60, ταυτίζει τη μορφή Γιασεμούλλα με το βαφτιστικό Ασημίνα.
472 Βλέπε και Ταχινοσλής, Δημήτριος, 190. Το βαφτιστικό και επώνυμο απουσιάζει σε
πρόσφυγες από τον Πόντο.
www.24grammata.com
Σύρμω - Μαρία 71
Μητάκης, με αποβολή του ατόνου i, Μητάκ’ς, Μητακούσης, με μετακίνηση του
τόνου και αποβολή Μητακ’σής. Φυσικά δεν αποκλείουμε ότι σποραδικά είναι και
επαγγελματικό, Μεταξα